Odwołanie darowizny pomiędzy małżonkami, choć powszechnie wydaje się być rzadko spotykane, jest jednak możliwe. Zgodnie z przesłankami określonymi przez ustawodawcę, można bowiem odwołać darowiznę przed jej wykonaniem, jak i po jej wykonaniu. W małżeństwach objętych wspólnością ustawową, należy pamiętać, że przedmiot darowizny może pochodzić z majątku wspólnego małżonków. W takim przypadku, do skutecznego dokonania darowizny wymagana jest zgoda drugiego małżonka.
Darowizna pomiędzy małżonkami i jej odwołanie – czy jest możliwe?
Tak, jak możliwe jest dokonanie darowizny pomiędzy małżonkami, tak też możliwe jest jej odwołanie – nawet jeśli majątek obojga małżonków łączy ustrój wspólności majątkowej małżeńskiej. Ustawodawca w sposób odmienny określa warunki odwołania darowizny:
- niewykonanej;
- wykonanej.
Za wykonaną uznaje się darowiznę, której przedmiot został przekazany obdarowanemu, a gdy doszło jedynie do zobowiązania przekazania, ale bez fizycznego przeniesienia przedmiotu umowy, wówczas mówimy o darowiźnie niewykonanej.
Odwołanie darowizny niewykonanej przez darczyńcę
Zgodnie z art. 896 KC, darczyńca może odwołać niewykonaną darowiznę, jeżeli po jej zawarciu jego stan majątkowy uległ zmianie, w taki sposób, że wykonanie darowizny nie może nastąpić:
- bez uszczerbku dla jego własnego utrzymania odpowiednio do jego usprawiedliwionych potrzeb;
- bez uszczerbku dla ciążących na nim ustawowych obowiązków alimentacyjnych.
💡 Przykład – darowizna nieruchomości:
Pan Jan i pani Anna są małżeństwem. Małżonkowie zdecydowali się na rozdzielność majątkową. Jan ma syna z poprzedniego związku i łoży na niego alimenty. Zawarł z żoną umowę darowizny, zobowiązując się przekazać jej mieszkanie z wynajmu, z którego dochód przeznaczał na alimenty. Przed wykonaniem umowy Jan miał wypadek i stracił źródło dochodu. Obawiając się niedostatku i braku środków na alimenty, odwołał darowiznę, powołując się na pogorszenie sytuacji majątkowej.
Odwołanie darowizny dokonanej na rzecz jednego z małżonków w razie rażącej niewdzięczność obdarowanego
Darowiznę pomiędzy małżonkami można też odwołać pomimo jej wykonania. W myśl art. 898 § 1 KC wykonaną darowiznę można odwołać wtedy, gdy obdarowany dopuści się względem darczyńcy rażącej niewdzięczności. Jak to rozumieć? Przede wszystkim należy podkreślić, że ustawodawca nie zdefiniował pojęcia rażącej niewdzięczności, dlatego konieczne jest odwołanie się do orzecznictwa sądów, które wielokrotnie zajmowały się analizowaniem tej przesłanki.
⚖️ Orzecznictwo
Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 13 marca 2025 roku, sygn. akt I CSK 233/24, wskazał m.in., iż: „rażąca niewdzięczność zachodzi tylko wtedy, gdy niewłaściwe postępowanie obdarowanego było intencjonalne, świadome i umyślne […]. Nie mogą być uznane za rażącą niewdzięczność przykrości i krzywdy czynione impulsywnie, lecz mieszczące się w granicach zwykłych konfliktów życia codziennego, podyktowane emocjami wypowiedzi czy gesty, które są przejawem konfliktu rodzinnego, spowodowanego przez obie jego strony”.
5 powodów odwołania darowizny w stosunku do jednego z małżonków z powodu rażącej niewdzięczności
Na podstawie praktyki, orzecznictwa i zgodnie z prezentowanym przez komentatorów zdaniem, okoliczności, które mogą być uznane za rażącą niewdzięczność i stanowić przesłankę do odwołania przedmiotu darowizny pomiędzy małżonkami to m.in.:
- 👊 Pobicie.
- 🧠👊 Przemoc psychiczna.
- 🤬 Groźby.
- 🗣️ Zniesławienie lub pomówienie.
- ❌👥 Ciężkie naruszenia obowiązków rodzinnych, przykładowo 👉 brak opieki w chorobie.
🤓 Sprawdź także 👉👉 Czy można cofnąć darowiznę po 10 latach? ⚖️⏳✔️
Czy zdrada może stanowić powód odwołania darowizny pomiędzy małżonkami?
Zdrada może być traktowana jako przejaw rażącej niewdzięczności i tym samym stanowić powód do odwołania darowizny pomiędzy małżonkami. Niemniej, konieczna jest jednak analiza okoliczności sprawy i danej sytuacji rodzinnej.
⚖️ Orzecznictwo
Sąd Apelacyjny w Lublinie w wyroku z dnia 8 listopada 2021 roku, sygn. akt I ACa 406/19, wskazał, iż: „naruszenie reguł wierności […], zazwyczaj stanowi przejaw rażącej niewdzięczności, gdy zdrady dopuszcza się partner obdarowywany, utrzymując to w tajemnicy przed darczyńcą, który się na takie zachowanie nie godzi”.
👀 Dowiedz się więcej 👉👉Kiedy darowizna po ślubie wchodzi do majątku osobistego? 💰
Zdrada dokonana po ustaniu małżeństwa lub w trakcie separacji
Zdrada po ustaniu małżeństwa lub w trakcie separacji co do zasady nie stanowi rażącej niewdzięczności, a więc nie uzasadnia odwołania wykonanej umowy darowizny.
⚖️ Orzecznictwo – rażąca niewdzięczność obdarowanego a zdrada w okresie separacji
Sąd Apelacyjny w Łodzi w wyroku z dnia 30 listopada 2017 roku, sygn. akt I ACa 431/17, wprost wskazał, iż: „zdrada małżonka w okresie separacji nie stanowi aktów o charakterze rażącej niewdzięczności”.
⚖️ Orzecznictwo – rażąca niewdzięczność wobec poprzedniego partnera a nowy związek
Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 11 czerwca 2019 roku, sygn. akt V ACa 727/18, podniósł, iż: „samo związanie się z innym partnerem nie oznacza rażącej niewdzięczności wobec poprzedniego. […] obdarowanie małżonka nie wiąże się z obowiązkiem trwania przez lata w źle funkcjonującym małżeństwie wyłącznie z uwagi na dokonaną darowiznę”.
Marlena Słupińska-Strysik
Forma odwołania darowizny
Do odwołania rzeczy darowanej, także tej dokonanej pomiędzy małżonkami, wymagane jest złożenie obdarowanemu oświadczenia na piśmie. Oświadczenie to powinno jednoznacznie wskazywać przyczynę odwołania, np. rażącą niewdzięczność i wskazywać konkretne zachowanie obdarowanego lub istotne pogorszenie sytuacji majątkowej darczyńcy.
Dla celów dowodowych warto zachować potwierdzenie nadania pisma. Jeśli obdarowany małżonek nie zwróci przedmiotu darowizny dobrowolnie, darczyńca może wnieść do sądu powództwo o zwrot przedmiotu darowizny.
Zwrot darowizny pomiędzy małżonkami – adwokat Poznań
Jeżeli masz jakiekolwiek wątpliwości związane ze zwrotem darowizny między małżonkami, czy też uzasadnienia odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności, zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią Adwokacką w Poznaniu, specjalizującą się w prawie rodzinnym. Posiadamy także oddział w:
- 📍 Świeciu,
- 📍 Wolsztynie,
- 📍 Nowym Tomyślu.
Źródło:
- https://arslege.pl/odwolanie-wykonanej-darowizny/k9/a6421/
- https://arslege.pl/odwolanie-darowizny-niewykonanej/k9/a6419/
- https://www.saos.org.pl/judgments/388117
- https://orzeczenia.lodz.sa.gov.pl/content/$N/152500000000503_I_ACa_000431_2017_Uz_2017-11-30_001
- https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/tajemnic/153000000000503_I_ACa_000406_2019_Uz_2021-11-08_001
- https://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia3/I%20CSK%20233-24.pdf
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych.Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi. Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci.
Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy
prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu, Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
