Wnuczęta, jako dalsi zstępni zmarłego dziadka, mają prawo do otrzymania zachowku w wypadku śmierci bliższych zstępnych, czyli swojego ojca lub matki oraz w razie ich wydziedziczenia. Wynika to z art. 991 § 1 k.c., który określa grupę podmiotów uprawnionych do otrzymania zachowku, a także z przepisów definiujących skutki wydziedziczenia.
Komu należy się zachowek po śmierci dziadków?
Zachowek to rodzaj prawnej ochrony interesów spadkobierców ustawowych w razie pominięcia ich w przypadku dziedziczenia testamentowego. Jak stanowi art. 991 § 1 k.c. należy się on „[…] zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy”. Jak podkreśla się w piśmiennictwie i komentarzach, takie określenie stanowi doprecyzowanie grupy uprawnionych podmiotów w odniesieniu do konkretnej sytuacji faktycznej.
W pierwszej kolejności to właśnie potrzeba analizowania danego stanu faktycznego jest istotna, aby odpowiedzieć na pytanie, czy wnukom należy się zachowek po dziadkach. Wnuki zalicza się bowiem co do zasady do grona zstępnych. Jednak prawo do otrzymania zachowku mają tylko wtedy, gdy są one uprawnione do dziedziczenia po swoich dziadkach, a zatem w razie śmierci swoich rodziców przed dziadkami (czyli ich rodzicami).
💡 Przykład:
Pan Jan miał dwie córki – Izabelę i Joannę. Córka Izabela zmarła przed jego śmiercią, pozostawiając dwóch synów. To właśnie oni uprawnieni będą do otrzymania zachowku po swoim dziadku Janie wraz z ciotką Joanną.
Czy wydziedziczenie dziecka spadkodawcy wpływa na zachowek dla wnuka?
Drugim przypadkiem, kiedy wnuki mogą żądać zachowku po zmarłym dziadku, jest wcześniejsze wydziedziczenie rodzica. Zgodnie z art. 1008 k.c. spadkodawca może w testamencie wydziedziczyć zstępnych, małżonka i rodziców, jeżeli:
- wbrew jego woli postępują oni uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
- dopuścili się względem niego lub jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- uporczywie nie dopełniają względem niego obowiązków rodzinnych.
Wydziedziczenie skutkuje nie tylko utratą prawa do spadku, ale też prawa do zachowku. W przypadku wydziedziczenia osoba traktowana jest tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku. Prawo do zachowku zyskują wówczas jej zstępni, którzy wstępują w jej miejsce do kręgu spadkobierców. Co więcej, ustawodawca wprost wskazał w art. 1011 k. c., że „zstępni wydziedziczonego zstępnego są uprawnieni do zachowku, chociażby przeżył on spadkodawcę”. Zatem wnuk, jako dalszy potomek, ma prawo do zachowku po dziadkach w razie wydziedziczenia swojego ojca lub matki.
💡 Przykład:
Pan Jan wydziedziczył w testamencie jedną ze swoich córek Izabelę, jednocześnie przekazując cały swój majątek drugiej – Joannie. Izabela miała jednak syna Tomasza. Po śmierci pana Jana majątek otrzyma wprawdzie Joanna, jednak prawo do zachowku należy się także Tomaszowi, czyli wnukowi.
Zachowek dla wnuka spadkodawcy a odrzucenie spadku
Jeszcze inną sytuacją, która może przytrafić się w razie śmierci dziadków, jest odrzucenie spadku. Czy wnuk ma prawo do zachowku, gdy jego rodzic odrzucił spadek? Zgodnie z orzeczeniem Sądu Najwyższego z dnia 23 października 2019 r., sygn. akt: III CZP 23/19, dalszy zstępny nie jest uprawniony do zachowku po zmarłym, jeżeli w razie dziedziczenia testamentowego zstępny spadkodawcy złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku.
W uzasadnieniu wskazano m.in., że dopuszczenie domagania się zachowku przez wnuka w razie odrzucenia spadku przez jego rodzica, mogłoby skutkować praktyką celowego odrzucania spadku przez spadkobierców po to, aby ich zstępni (czyli wnuczęta zmarłego) mogli otrzymać większe pieniądze.
🧐 Dowiedz się więcej 👉👉 Co można odliczyć od zachowku?
Ile wynosi zachowek po dziadkach?
Warto wskazać także jaka wysokość zachowku będzie należna wnukom po śmierci dziadków. Ponieważ dalszy zstępny (czyli wnuk zmarłego) wstępuje w miejsce bliższego zstępnego (czyli swojego rodzica, a dziecka zmarłego) do kręgu spadkobierców, przechodzi na niego także udział spadkowy.
💡 Przykład:
Zmarły pan Jan miał żonę i dwie córki – Izabelę i Joanną. Pan Jan jednocześnie sporządził testament, w którym do całości spadku – 500 000 zł powołał własną żonę. Joanna zmarła przed śmiercią swojego ojca, pozostawiając jednak dwóch synów. Prawo do zachowku po śmierci pana Jana przysługuje córce Izabeli i synom pani Joanny. Jakiej wysokości będzie zachowek należny wnukom? Skoro ich matka otrzymałaby udział w spadku 1/3, to część Joanny należy podzielić na jej dwóch synów. Każdy z nich otrzyma zatem udział w spadku 1/6.
Odnosząc się do zachowku dla wnuka tj. syna Pani Joanny, wyniesie on 55 555 zł:
2/3x 1/6 x 500 000 to jest 55 555 zł.
Marlena Słupińska-Strysik
Dziedziczenie po dziadkach a roszczenie o zachowek – prawa wnuków do spadku po dziadkach podsumowanie
Zachowek to część majątku, która przysługuje niektórym członkom rodziny, nawet jeśli spadkodawca w sporządzonym testamencie wyraził inną wolę. W sytuacji, gdy rodzic nie żyje, wnukom mogą przysługiwać prawa do zachowku po dziadkach, jeśli spełnione są określone warunki. Warto pamiętać, że wnukowie mogą także dziedziczyć spadek w przypadku dziedziczenia ustawowego.
Natomiast z roszczeniem o zachowek mogą wystąpić w przypadku, gdy jego rodzic nie żyje, a on został pominięty w pozostawionym testamencie lub gdy on albo jego rodzic nie otrzymał należnego mu zachowku w postaci uczynionych za życia spadkodawcy darowizn. Co więcej, zgodnie z przepisami prawa, wnuk może się domagać zachowku gdy jego rodzic został wydziedziczony.
Testament a prawo do zachowku – Adwokat od spraw spadkowych Poznań
W przypadku trudności w ubieganiu się o zachowek, dochodzeniu swoich praw spadkowych lub zrozumieniu przysługujących Ci roszczeń po śmierci spadkodawcy, warto skorzystać z pomocy prawnika.
Nasza Kancelaria adwokacka pomoże Ci w sprawach spadkowych, oferując wsparcie przy obliczaniu zachowku i ustalaniu jego wartości, analizie testamentu oraz reprezentowaniu Cię w postępowaniu spadkowym. Warto pamiętać, że skorzystanie z konsultacji prawnej może pomóc w dochodzeniu swoich praw do spadku po dziadkach.
Źródło:
- https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/kodeks-cywilny-16785996/art-991
- https://arslege.pl/przeslanki-wydziedziczenia/k9/a6966/
- https://arslege.pl/uprawnienia-do-zachowku-zstepnych-wydziedziczonego-zstepnego/k9/a6969/
- https://www.sn.pl/sprawy/SitePages/Zagadnienia_prawne_SN.aspx?ItemSID=1227-301f4741-66aa-4980-b9fa-873e90506a11&ListName=Zagadnienia_prawne&Rok=2019
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi. Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci.
Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy
prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu, Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
Prawnik w Poznaniu. Specjalista od rozwodów, podziałów majątków i spraw spadkowych. Aplikant III roku aplikacji radcowskiej.
Studia prawnicze ukończyła na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Obroniła pracę magisterską na temat bezskuteczności czynności prawnych w prawie upadłościowym. Dodatkowo absolwentka Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu – ukończyła studia stacjonarne na Wydziale Zarządzenia na kierunku Finanse i rachunkowość biznesu.
Długoletnie, praktyczne doświadczenie w kancelariach prawnych. W czasie trwania studiów wolontariuszka w studenckiej uniwersyteckiej poradni prawnej. Posiada bogate doświadczenie w sprawach rodzinnych oraz spadkowych. Obszerna znajomość literatury i
orzecznictwa w sprawach rodzinnych. Autorka licznych publikacji na temat spraw rodzinnych i spadkowych.
Prywatnie z zamiłowaniem uczy się języka hiszpańskiego, i zaczytuje się w thrillerach.
