Spadkobierca ma prawo do odrzucenia spadku bez podawania przyczyny swojej decyzji. Najczęściej u jej podstaw leży obawa, że długi spadkodawcy przewyższą korzyści, które ze spadku mogą wynikać. Dla ważności odrzucenia, konieczne jest zachowanie sześciomiesięcznego terminu o charakterze zawitym. Istotne jest zatem, od kiedy termin ten należy liczyć. To z kolei zależy od okoliczności sprawy.
Termin na odrzucenie spadku
Zgodnie art. 1015 § 1 Kodeksu Cywilnego spadkobierca może odrzucić spadek w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o tytule swojego powołania. Sześciomiesięczny termin dotyczy spadkobierców bez względu na źródło powołania do spadku, a zatem nie ma znaczenia, czy dziedziczysz z ustawy, czy też na podstawie testamentu.
Ważne jedynie, abyś wiedział o tytule swojego powołania, czyli miał wiedzę nie tyle o śmierci spadkodawcy, co o sporządzonym przez niego testamencie lub dziedziczeniu ustawowym.
Czy termin do odrzucenia spadku podlega przywróceniu?
Określony przez ustawodawcę termin do odrzucenia spadku to tzw. termin zawity, czyli termin, który nie podlega przywróceniu. Odrzucenie spadku po upływie sześciu miesięcy nie wywołuje żadnych skutków prawnych.
⚖️ Orzecznictwo – brak oświadczenia spadkobiercy w terminie
Potwierdził to m.in. Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 13 października 2023 roku, sygn. akt: I CSK 1158/23, podkreślając wprost w tezie, że: „termin z art. 1015 § 1 k.c. ma charakter zawity, zaś po jego upływie wygasa możliwość złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku”.
Jak liczony jest termin złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku?
Sześciomiesięczny termin, w którym spadkobierca może odrzucić spadek, liczony jest od dnia, w którym dowiedział się on o tytule powołania. Jest to o tyle istotne, że może być on różny w zależności od okoliczności sprawy.
Sytuacja spadkobiercy ustawowego
Dla spadkobiercy ustawowego dniem, w którym dowiedział się o powołaniu do spadku, jest najczęściej dzień otwarcia spadku. Może być to też dzień, gdy powziął on wiadomość o niemożności dziedziczenia testamentowego lub odrzucenia spadku z testamentu przez spadkobierców testamentowych.
Spadkobierca testamentowy
W przypadku spadkobierców testamentowych dniem, który rozpoczyna bieg sześciomiesięcznego terminu na odrzucenie spadku, jest najczęściej dzień dowiedzenia się o treści testamentu. Przy czym warto podkreślić, że nie zawsze musi to być związane z jego ogłoszeniem.
Czy można złożyć oświadczenia o odrzuceniu spadku, zanim nie rozpocznie się bieg terminu?
W praktyce, istotny jest moment dowiedzenia się o tytule powołania. Zgodnie bowiem z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 19 października 2018 roku, sygn. akt III: CZP 36/18: „złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku przez osobę, w stosunku do której nie rozpoczął jeszcze biegu termin określony w art. 1015 § 1 kc ., jest bezskuteczne”.
💡Przykład:
Pani Joanna dowiedziała się o śmierci ojca, z którym nie utrzymywała kontaktu od lat. Znając jego przeszłość, obawiała się, że długi ojca mogą przewyższyć wartość dziedziczonego majątku, nie chciała także mieć z nim nadal nic wspólnego. Na wszelki wypadek złożyła więc tuż po jego śmierci oświadczenie o odrzuceniu spadku. Okazało się jednak, że ojciec zapisał w testamencie swój majątek, w tym długi, konkubinie. Ta jednak testament odrzuciła. Pani Joanna musi zatem odrzucić spadek raz jeszcze, bowiem oświadczenie złożone tuż po śmierci ojca, ale zanim ujawniony został jego testament, nie wywołało żadnego skutku prawnego.
W jaki sposób skutecznie odrzucić spadek?
Do skutecznego odrzucenia spadku wystarczy złożenie stosownego oświadczenia i zachowanie określonego przez ustawodawcę terminu. Oświadczenie można złożyć przed:
- sądem,
- notariuszem.
W przypadku wyboru drogi sądowej, dla zachowania terminu wystarczające jest samo złożenie – przed jego upływem – wniosku do sądu o odebranie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Zatem nie musi dojść do samego wyartykułowania oświadczenia, ale wystarczy tylko wniosek informujący o chęci dokonania takiej czynności. Jest to rozwiązanie stosunkowo nowe, bo wprowadzone dopiero pod koniec 2023 roku, jednak mające na celu doprecyzowanie wątpliwości pojawiających się w orzecznictwie.
🤓 Dowiedz się więcej 👉👉 Wpływ rozwodu na sprawy spadkowe i dziedziczenie ustawowe 💸❤️🩹
Termin odrzucenia spadku w imieniu dziecka
Sześciomiesięczny termin do odrzucenia spadku dotyczy także małoletnich, którzy stają się spadkobiercami. W takich wypadkach pojawiał się problem, w związku z koniecznością uzyskania przez przedstawiciela ustawowego takiej osoby zgody sądu na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Takie postępowanie wymaga czasu, co nie pozostaje bez wpływu na bieg terminu do odrzucenia spadku.
Ustawodawca, wprowadził więc rozwiązanie, zakładające, że jeśli oświadczenie o odrzuceniu spadku wymaga zezwolenia sądu, bieg terminu do jego złożenia ulega zawieszeniu na czas trwania postępowania sądowego w tej sprawie.
Warto zaznaczyć, że przepis ten będzie miał zastosowanie także do spadkobiercy ubezwłasnowolnionego. Podobnie jak małoletni nie posiada on bowiem pełnej zdolności do czynności prawnych, a zatem w imieniu takiej osoby oświadczenie będzie składał przedstawiciel ustawowy, który musi uzyskać zgodę sądu.
Marlena Słupińska-Strysik
Śmierć spadkobiercy przed upływem terminu do odrzucenia spadku
Tzw. transmisja (transmissio hereditatis) uregulowana została w art. 1017 Kodeksu Cywilnego i zakłada, że w razie śmierci spadkobiercy przed złożeniem przez niego oświadczenia o odrzuceniu lub przyjęciu spadku, oświadczenie takie mogą złożyć jego spadkobiercy.
Ustawodawca szczegółowo rozstrzygnął zatem kwestię możliwości i termin odrzucenia spadku w razie śmierci spadkobiercy, zanim on sam zdążył złożyć stosowne oświadczenie. Choć wydaje się być to czysto teoretyczna sytuacja, to jednak w praktyce takie wypadki zdarzają się i mogą rodzić niepokój u spadkobierców zmarłego.
Podsumowanie – Termin na oświadczenie o przyjęciu spadku lub jego odrzuceniu ✔️
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
✔️ Zgodnie z art. 1015 § 2 KC, brak oświadczenia spadkobiercy o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
✔️ Jeżeli przed upływem terminu do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku spadkobierca zmarł nie złożywszy takiego oświadczenia, oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone przez jego spadkobierców.
✔️ Oświadczenie o odrzuceniu spadku składa się w sądzie albo u notariusza.
✔️ Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej w sprawie spadkowej, skontaktuj się z naszą Kancelarią Adwokacką. Warto bowiem skorzystać z pomocy profesjonalnego prawnika, aby jak najlepiej zabezpieczyć własne interesy.
Źródło:
- https://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/OrzeczeniaHTML/i%20csk%201158-23.docx.html
- https://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/orzeczenia3/iii%20czp%2036-18.pdf
- https://arslege.pl/transmisja/k9/a6975/
- https://arslege.pl/termin-zlozenia-oswiadczenia-o-przyjeciu-lub-o-odrzuceniu-spadku/k9/a6973/
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi. Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci.
Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy
prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu, Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
