Otwarcie testamentu w potocznym rozumieniu to moment, w którym dokonane zostaje ujawnienie treści dokumentu z zapisaną wolą zmarłego o podziale jego majątku. Z punktu widzenia prawnego jest to jednak sformalizowana czynność polegająca na zapoznaniu się z treścią ostatniej woli spadkodawcy oraz ogłoszeniu jej przed sądem lub notariuszem. Otwarcie testamentu uruchamia procedurę, która jest częścią procesu spadkowego.
Czas na otwarcie testamentu po śmierci spadkodawcy
Ustawodawca w przepisach nie określił w sposób szczegółowy terminu, w którym powinno nastąpić otwarcie testamentu. Zgodnie z art. 646 § 1 Kodeksu Postępowania Cywilnego, osoba, u której znajduje się testament, jest zobowiązana do złożenia go w sądzie spadku wtedy, gdy dowie się o śmierci spadkodawcy. Testament może zostać złożony także u notariusza, co oznacza jednoczesne zwolnienie z obowiązku składania go w sądzie.
Jak podkreśla się w doktrynie, obowiązek złożenia testamentu dotyczy każdego, bez żadnych ograniczeń podmiotowych. Oznacza to, że obejmuje on zarówno osoby fizyczne, jak i prawne, które z jakiegokolwiek powodu posiadają testament w swoim władaniu.
🧐 Sprawdź 👉👉 Podział majątku po śmierci rodzica❗
Uchylenie się od obowiązku złożenia testamentu w sądzie – konsekwencje
Zgodnie z art. 646 § 2 KPC, ten kto bezzasadnie uchyla się od obowiązku złożenia testamentu w sądzie lub u notariusza ponosi odpowiedzialność za wynikłą szkodę. Zatem poszkodowany może po wykazaniu szkody, jakiej doznał w związku z niezłożeniem testamentu i związku przyczynowo skutkowego pomiędzy szkodą a działaniem osoby uchylającej się od obowiązku, dochodzić odszkodowania.
Sąd spadku może także nałożyć na osobę, która uchyla się od obowiązku złożenia testamentu do sądu lub notariusza grzywnę w wysokości do 3 tys. zł.
💡Przykład:
Pan Jan sporządził testament, który znalazł jego syn Adam. Po zapoznaniu się z jego treścią, w której ojciec większą część swojego majątku pozostawił córce Annie, z którą pan Adam pozostawał w konflikcie, postanowił nie składać testamentu ani u notariusza, ani do sądu. Uznał, że przedłużanie postępowania może działać na jego korzyść. Pani Anna wiedziała jednak o testamencie, a ponieważ pod jej nieobecność to jej brat zajął się mieszkaniem ojca, przypuszczała, że to on wszedł w posiadanie testamentu. Pani Anna zawiadomiła więc sąd spadku i ujawniła, że jej zdaniem brat jest w posiadaniu testamentu ojca. Sąd po rozpatrzeniu wniosku wszczął stosowne postępowanie.
Jak przebiega otwarcie i ogłoszenie testamentu?
Otwarcie i ogłoszenie testamentu jako urzędowe poświadczenie istnienia testamentu i poświadczenie jego treści dokonywane jest przez sąd lub notariusza. Aby mogło się ono jednak dokonać, konieczne jest przedstawienie dowodu śmierci spadkodawcy, czyli aktu zgonu. Zarówno sąd, jak i notariusz nie mogą podjąć czynności związanych z otwarciem i ogłoszeniem spadku, jeśli dokumentu tego nie otrzymają, a nie mogą one wystąpić o niego z urzędu. Zatem nawet jeśli wiedzą o śmierci spadkodawcy z innych źródeł, dla dochowania formalności muszą one otrzymać akt zgonu.
Samo otwarcie i ogłoszenie testamentu następuje na posiedzeniu jawnym, o którym zawiadamia się wszystkich zainteresowanych. Z czynności otwarcia i ogłoszenia sąd sporządza zaś protokół, w którym szczegółowo opisuje stan zewnętrzny testamentu, określa jego datę i osobę, która go sporządziła. Na testamencie trzeba zaś zaznaczyć datę otwarcia i ogłoszenia. To ważne, bowiem otwarcie i ogłoszenie testamentu rozpoczyna bieg kilku terminów związanych ze spadkobraniem, stąd jego precyzyjne określenie jest tak istotne.
👀 Zobacz także 👉👉 Odrzucenie spadku – terminy ⏰⏳
Marlena Słupińska-Strysik
Podsumowanie – pomoc prawna w sprawie spadkowej po otwarciu testamentu
✔️ Pojęcie „otwarcia testamentu” nie jest tożsame z „otwarciem spadku”, choć powszechnie terminy te często używane są zamiennie. Otwarcie spadku to moment, który następuje w chwili śmierci spadkodawcy, kiedy to jego majątek staje się masą podlegającą dziedziczeniu i przeznaczoną do podziału pomiędzy spadkobierców.
✔️ Choć śmierć bliskich to przede wszystkim czas silnych emocji, trzeba także pamiętać o formalnościach związanych ze spadkiem po zmarłym. W razie, gdy pozostawił on testament, osoba, u której jest on przechowywany, obowiązana jest do złożenia go w sądzie spadku wtedy, gdy dowie się o śmierci spadkodawcy – możliwie jak najszybciej, aby uruchomić całą procedurę spadkową.
✔️ Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 25 czerwca 2003 roku, sygn. akt III CZP 14/03: zastrzegł, że „obowiązek złożenia testamentu w sądzie dotyczy również notariusza i obejmuje każdy testament, także testament odwołany”.
✔️ Jeżeli potrzebujesz wsparcia w związku z otwarciem i ogłaszaniem testamentu po śmierci testatora, działem spadku, poświadczeniem dziedziczenia lub w sporze pomiędzy spadkobiercami – zachęcamy do kontaktu z naszą Kancelarią Adwokacką. Oferujemy kompleksową pomoc prawną w sprawach spadkowych.
Źródło:
- https://www.sn.pl/sites/orzecznictwo/Orzeczenia1/III%20CZP%2014-03.pdf
- https://lexlege.pl/kpc/art-646/
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych.Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi. Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci.
Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy
prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu, Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
