Na liście najczęstszych przyczyn rozwodów znajduje się przemoc psychiczna. Niestety zdarza się ona częściej niż nam się wydaje. Wszystko przez to, iż w większości przypadków jest ona bardzo dobrze kamuflowana. Istotny jest jednak fakt, iż przemoc psychiczna może stanowić podstawę do przypisania małżonkowi – sprawcy winy za rozkład pożycia małżeńskiego przy rozwodzie.
Jak rozpoznać przemoc psychiczną i znęcanie się psychiczne?
Przemoc psychiczna jest trudna do rozpoznania. W przeciwieństwie do przemocy fizycznej nie ujawnia swoich śladów na zewnątrz. Trudność wynika też z faktu, iż najczęściej pierwszą osobą, która musi ją rozpoznać jest jej ofiara. Niestety bardzo często z tą diagnozą pozostaje sama. Przemoc w związku małżeńskim dzieje się za zamkniętymi drzwiami.
Ważne! Przemoc psychiczna przejawia się jednak w typowych zachowaniach. Mając ich świadomość łatwiej jest rozeznać, czy w małżeństwie dochodzi do przemocy.
Istnieje jednak katalog zachowań, które świadczą o stosowaniu przemocy psychicznej. Więcej na ten temat napiszę poniżej.
Zobacz także: Jak udowodnić znęcanie psychiczne?
Stosowanie przemocy domowej a polskie prawo
Przemoc domowa została ustawowo zdefiniowana. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy domowej:
Przez przemoc domową należy rozumieć jednorazowe albo powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie, wykorzystujące przewagę fizyczną, psychiczną lub ekonomiczną, naruszające prawa lub dobra osobiste osoby doznającej przemocy domowej, w szczególności:
- narażające tę osobę na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia lub mienia,
- naruszające jej godność, nietykalność cielesną lub wolność, w tym seksualną,
- powodujące szkody na jej zdrowiu fizycznym lub psychicznym, wywołujące u tej osoby cierpienie lub krzywdę,
- ograniczające lub pozbawiające tę osobę dostępu do środków finansowych lub możliwości podjęcia pracy lub uzyskania samodzielności finansowej,
- istotnie naruszające prywatność tej osoby lub wzbudzające u niej poczucie zagrożenia, poniżenia lub udręczenia, w tym podejmowane za pomocą środków komunikacji elektronicznej.
Przejawy przemocy w małżeństwie – przykłady
Ustawowej definicji przemocy domowej – w tym psychicznej odpowiadają następujące akty przemocy małżonka-oprawcy:
- Nieustanne krytykowanie,
- Poniżanie i upokarzanie – niejednokrotnie z użyciem słów wulgarnych,
- Dyskredytacja – w szczególności w oczach dzieci,
- Zawstydzanie w otoczeniu innych ludzi,
- Izolowanie od rodziny i znajomych,
- Stosowanie kontroli i nadzoru, w tym kontroli finansowej,
- Stosowanie gróźb i szantaży emocjonalnych.
Przykład:
Prowadziłam sprawę, w której mąż nieustannie krytykował żonę. Jednocześnie po urodzeniu dziecka zabronił jej powrotu do pracy. Następnie skrzętnie wydzielał jej pieniądze, nawet na elementarne wydatki, w tym zw. z higieną osobistą. Jednocześnie czynił jej wyrzuty, że nie potrafi rozsądnie gospodarować budżetem domowym. Była to forma przemocy psychicznej – przemocy ekonomicznej.
Zobacz także: Skutki wyprowadzki przed rozwodem
Przemoc psychiczna w związku – przemoc słowna
Nieustanna krytyka, poniżanie i upokarzanie to forma przemocy psychicznej. Jeżeli Twój małżonek krytykuje wszelkie Twoja zachowania, obrzuca Ciebie wyzwiskami i upokarza w każdy możliwy sposób, to niewątpliwie stosuje wobec Ciebie przemoc psychiczną.
Przykład:
Anna i Jan Kowalscy są małżeństwem. Jan Kowalski nieustannie krytykuje swoją żonę. Nieważne, czy chodzi o wygląd, przygotowane posiłki, porządki w domu – Anna Kowalska zawsze jest krytykowana. Źle się ubrała, za słabo przysoliła zupę, nie wytarła kurzu. Ciągle słyszy, że jest nieudolna i nie potrafi wykonać najprostszych czynności. Za każde „przewinienie” ma wyznaczoną karę – wszystko po to, aby ją upokorzyć.
Zobacz także: Jak napisać wniosek o rozwód
Przemoc psychiczna w małżeństwie – dyskredytacja i zawstydzanie
Przemoc przejawia się również w formie dyskredytowania i zawstydzania małżonkach w oczach innych. Niestety wielokrotnie w tę formę przemocy uwikłane sobie również dzieci. Ofiara przemocy domowej często jest dyskredytowana w oczach dzieci. Poprzez takie działania małżonek – oprawca chce jej pokazać, że nie zasługuje nawet na szacunek własnych dzieci.
Zawstydzanie małżonka i kierowanie w jego stronę „kąśliwych” i nieprzyjemnych komentarzy zdarza się również w towarzystwie. Może jednak wtedy przybrać nieco łagodniejszą formę. Małżonek – oprawca na zewnątrz zachowuje się ostrożniej. Nie chce się zdemaskować.
Przykład:
Jan Kowalski wielokrotnie powtarza synowi, że jego mama „do niczego się nie nadaje” i jest „bezużyteczna”. Gdy syn otrzyma słabą ocenę w szkole za każdym razem słyszy od ojca, że jest „głupi za matką”. Sytuacja wygląda podobnie wśród rodziny i znajomych. Gdy małżonkowie są zapraszani do znajomych Jan Kowalski zawsze wychwala serwowane posiłki i dodaje komentarz „Moja żona to nie potrafi nawet dobrze gotować”. Natomiast w czasie trwania rozmowy, gdy Anna Kowalska chce wypowiedzieć się na jakiś temat, mąż od razu wtrąca zdanie: „Są osoby, które w pewnych tematach nie powinny zabierać głosu”.
Przemoc w rodzinie poprzez izolację od otoczenia
Przemoc psychiczna to również izolacja małżonka od jego znajomych i rodziny. Łatwiej jest „sterować” małżonkiem, który nie może liczyć na wsparcie i pomoc z zewnątrz. Stosowanie izolacji to między innymi:
- krytykowanie osób z bliskiego otoczenia małżonka,
- jawne wyrażanie niezadowolenia z kontaktów małżonka z tymi osobami,
- podejmowanie prób skonfliktowania małżonka z jego bliskimi.
Z czasem osoba będąca pod wpływem swojego oprawcy zrywa kontakty.
Przykład:
Jan Kowalski nieustannie krytykuje siostrę żony, z którą ta ma bardzo dobre relacje. Nie wyraża zgody, aby szwagierka przychodziła do ich domu. Gdy Anna Kowalska chce się spotkać z siostrą „na mieście” Jan Kowalski ciągle jej powtarza „Po co chcesz się z nią spotykać. Wiesz, że jej nie lubię i każda minuta spędzona w jej towarzystwie to strata czasu”. W ten sposób zaczyna się typowy proces izolacji.
Kontrola jako forma przemocy psychicznej w rodzinie
Stosowanie kontroli i nadzoru nad małżonkiem to typowa forma stosowania przemocy psychicznej w małżeństwie. Może przejawiać się we wszelkich czynnościach życia codziennego. Począwszy od decydowania o ubiorze małżonka, skończywszy na wydzielaniu pieniędzy i rozliczaniu się z każdej wydanej złotówki. Małżonek doznający przemocy staje się całkowicie podporządkowany swojemu współmałżonkowi.
Przykład:
Anna Kowalska przed każdym wyjściem z domu musi pokazać mężowi jak się ubrała. Jeżeli Jan Kowalski uzna jej ubiór za „zbyt wyzywający” natychmiast musi się przebrać. Poza wiedzą Jana Kowalskiego nie może również pozostać korespondencja żony. Na bieżąco przegląda jej telefon. Anna Kowalska jest również pozbawiona swobody finansowej. Mąż wydziela jej pieniądze, które może przeznaczyć tylko na zakup podstawowych produktów (np. jedzenie, proszek do prania). Oddając resztę musi okazać wszystkie paragony.
Zobacz także: Ile dokładnie kosztuje rozwód?
Przemoc a stosowanie gróźb i szantaży
Przemoc psychiczna w małżeństwie to również groźby i szantaże. Niestety częstokroć, gdy małżonkowie posiadają dzieci stają się one „kartą przetargową” dla małżonka-oprawcy. Wówczas groźby w szczególności dotyczą odebrania dzieci. Niejednokrotnie też dochodzi do gróźb zastosowania przemocy fizycznej. Małżonek doznający przemocy ma realną obawę ich urzeczywistnienia, co zmusza go do posłuszeństwa.
Przykład:
Anna Kowalska podczas jednej z awantur zaczęła sprzeciwiać się mężowi. Otwarcie powiedziała mu, że ma dość takiego życia. Jan Kowalski wpadł w szał. Zaczął niszczyć jej ubrania i rozbił jej ulubioną zastawę porcelanową. Zagroził, że jeżeli ponownie mu się przeciwstawi zniszczy ją i pozbawi kontaktu z synem.
Przemoc psychiczna a rozwód z orzeczeniem o winie. Rozwód z powodu przemocy psychicznej.
Przemoc psychiczna może stanowić podstawę do przypisania małżonkowi – oprawcy wyłącznej winy za rozkład pożycia małżeńskiego. W toku sprawy rozwodowej trzeba udowodnić, iż to właśnie przemoc przyczyniła się do rozpadu małżeństwa. Sąd będzie analizował zachowania każdego z małżonków. Niewątpliwie postawa małżonka stosującego przemoc nie postawi go w korzystnym świetle.
Oceny zachowania małżonka stosującego przemoc psychiczną dokonał już wielokrotnie Sąd Najwyższy. Wprost wypowiedział się, że jest to postawa w konsekwencji mogąca skutkować przypisaniem winy za rozpad małżeństwa. Poniżej zamieszczam zwięzły przegląd orzecznictwa Sądu Najwyższego na temat stosowania przemocy psychicznej i jej wpływu na winę za rozkład pożycia małżeńskiego:
- Orzeczenie Sądu Najwyższego dotyczące awantur, bicia i wyzwisk:
„Reakcja jednego z małżonków na niezgodne z obowiązkami małżeńskimi postępowanie drugiego małżonka nie może przekraczać pewnych dopuszczalnych granic przyzwoitości. Jeśli małżonek granice te przekracza, zachowanie się jego może być uznane, stosownie do całokształtu okoliczności, za postępowanie zawinione (…). Reakcja pozwanego polegająca na urządzaniu gorszących awantur, biciu współmałżonka i obrzucaniu go najbardziej wulgarnymi wyzwiskami kwalifikuje się bez wątpienia jako tego rodzaju zawinione postępowanie” (orzeczenie SN z 24.05.1952 r., C 275/52, OSNCK 1953/3, poz. 72).
- Orzeczenie Sądu Najwyższego dotyczące znieważania:
„Doświadczenie wskazuje, że zazwyczaj zniewaga zadrażnia stosunki między ludźmi i dlatego bywa przyczyną lub współprzyczyną częściowego lub zupełnego rozkładu pożycia małżonków. Dotyczy to zarówno wypadku zniewag słownych, jak faktu uderzenia współmałżonka w twarz” (orzeczenie SN z 28.08.1951 r., WaC 154/51, OSN 1952, poz. 69).
- Orzeczenie Sądu Najwyższego dotyczące przemocy ekonomicznej:
„Poniżanie przez męża godności osobistej żony, polegające na odmawianiu jej równego poziomu życia, póki nie pracowała zarobkowo oraz na szykanowaniu jej, gdy podjęła pracę, winno być uważane za ważną przyczynę powstania rozkładu pożycia małżeńskiego z winy męża” (orzeczenie SN z dnia 9 kwietnia 1953 r., II C 2911/52, PiP 1954, z. 1).
Jak widzisz znęcanie psychiczne może być podstawą do orzeczenia rozwodu z winy sprawcy!
Przemoc psychiczna – jak udowodnić znęcanie psychiczne?
Przemoc psychiczna w małżeństwie dzieje się za zamkniętymi drzwiami bez udziału osób trzecich. Dlatego w praktyce może być bardzo trudna do udowodnienia. Istnieją jednak pewne środki dowodowe, które mogą przysłużyć się do wykazania, że przemoc w małżeństwie faktycznie miała miejsce.
Jakimi sposobami udowodnić stosowaną przez małżonka przemoc psychiczną?
- Dokumentacja medyczna potwierdzająca korzystanie z pomocy psychologicznej w związku z upokorzeniami i szykanami,
- Zeznania świadków (rodziny, przyjaciół) – mogą zeznać, że ofiara przemocy relacjonowała im sytuacje w domu, bądź sami podczas wspólnych spotkań z małżonkami zaobserwowali niepokojące zachowania,
- Wiadomości SMS pomiędzy małżonkami – z treści rozmów może wynikać w jaki sposób małżonek – oprawca traktował współmałżonka, przykładowo w wiadomościach mogą pojawiać się wyzwiska, wulgaryzmy, poniżający drugą stronę ton wypowiedzi,
- Nagrania rozmów pomiędzy małżonkami – również mogą wykazać sposób traktowania, w szczególności jeżeli na nagraniu słychać awanturę, wyzwiska i ubliżanie,
- Notatki z interwencji Policji, jeżeli w związku ze stosowaną przemocą była wzywana Policja, dowód z tzw. „Niebieskiej Karty„.
Marlena Słupińska-Strysik
Rozwód z przemocą psychiczną – czy warto?
Niewątpliwie sprawa rozwodowa z przemocą psychiczną w tle nie zakończy się szybko. Będzie też wiązać się z dużym obciążeniem psychicznym. Na sali rozpraw trzeba będzie powrócić do przykrych doświadczeń. Jednakże zakończenie procesu z powodzeniem i udowodnienie wyłącznej winy małżonka, może przynieść korzyści alimentacyjne.
Zgodnie z art. 60 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
„Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, a rozwód pociąga za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego, sąd na żądanie małżonka niewinnego może orzec, że małżonek wyłącznie winny obowiązany jest przyczyniać się w odpowiednim zakresie do zaspokajania usprawiedliwionych potrzeb małżonka niewinnego, chociażby ten nie znajdował się w niedostatku.”
Ważne! Jeżeli Twój małżonek zostanie uznany za winnego rozpadu Waszego małżeństwa, a Twoja sytuacja finansowa na skutek rozwodu ulegnie istotnemu pogorszeniu masz prawo żądać alimentów.
Przykład.
Jan Kowalski został uznany za wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa z uwagi na stosowaną przemoc psychiczną. Anna Kowalska w trakcie trwania małżeństwa nie pracowała. Aktualnie znalazła pracę, ale otrzymywane przez nią wynagrodzenie jest na znacznie niższym poziomie niż wynagrodzenie Jana Kowalskiego. Samodzielnie nie jest zatem w stanie zapewnić sobie życia na chociażby zbliżonym poziomie jakie wspólnie prowadzili małżonkowie. Ma prawo domagać się zasądzenia alimentów, które podwyższą jej standard życia.
Szukasz adwokata rozwodowego? Potrzebujesz pomocy na rozprawie sądowej?
Nasza Kancelaria Adwokacka w Poznaniu posiada bogate doświadczenie w sprawach z zakresu stosowania przemocy w rodzinie, w tym przemocy psychicznej i fizycznej. W ramach naszej działalności:
- Chętnie poprowadzimy Twoją sprawę.
- Możemy Cię reprezentować przed sądem w toku sprawy o rozwód.
- Pomożemy udowodnić przed sądem, że jesteś ofiarą przemocy w rodzinie.
- Pomożemy ubiegać się o alimenty.
- Możemy też napisać dla Ciebie pozew o rozwód.
- Udzielamy konsultacji klientom z całej Polski.
Zapraszamy do kontaktu!
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi. Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci.
Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy
prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu, Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
Prawnik w Poznaniu. Specjalista od rozwodów, podziałów majątków i spraw spadkowych. Aplikant III roku aplikacji radcowskiej.
Studia prawnicze ukończyła na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Obroniła pracę magisterską na temat bezskuteczności czynności prawnych w prawie upadłościowym. Dodatkowo absolwentka Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu – ukończyła studia stacjonarne na Wydziale Zarządzenia na kierunku Finanse i rachunkowość biznesu.
Długoletnie, praktyczne doświadczenie w kancelariach prawnych. W czasie trwania studiów wolontariuszka w studenckiej uniwersyteckiej poradni prawnej. Posiada bogate doświadczenie w sprawach rodzinnych oraz spadkowych. Obszerna znajomość literatury i
orzecznictwa w sprawach rodzinnych. Autorka licznych publikacji na temat spraw rodzinnych i spadkowych.
Prywatnie z zamiłowaniem uczy się języka hiszpańskiego, i zaczytuje się w thrillerach.
