Polskie prawo zna wiele wypadków, w kiedy żona nie dziedziczy po mężu. Na niektóre z nich np. zawarcie umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia ma wpływa ona sama, inne zaś np. niegodność dziedziczenia lub toczące się postępowanie rozwodowe z orzeczeniem o winie są od niej niezależne. W jakich przypadkach można jeszcze wyłączyć małżonka od dziedziczenia?
Kiedy żona nie dziedziczy po mężu? – 7 przypadków!
Żona nie dziedziczy po mężu w razie:
- nieuwzględnienia jej w testamencie,
- wydziedziczenia,
- niegodności dziedziczenia,
- odrzucenia spadku,
- zawarcia umowy o zrzeczenie się dziedziczenia,
- rozwodu lub separacji formalnej za życia małżonków,
- trwającego procesu o rozwodu lub separację z winy żony.
Nieuwzględnienie drugiego małżonka w testamencie
Najprostszą sytuacją, w której żona nie będzie dziedziczyła po swoim mężu jest jej nieuwzględnienie w testamencie. Testament jako sposób rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci spadkodawcy, pozwala swobodnie wybrać osoby, które otrzymają określone mienie.
Jeżeli zdecyduje on, że poszczególne składniki jego majątku lub wszystko to, co zgromadził za życia, nie ma należeć po jego śmierci do żony, to zgodnie z jego wolą, nie będzie ona dziedziczyła po mężu. W tej sytuacji żonie przysługuje jednak zachowek.
👀 Dowiedź się więcej 👉👉 Co można odliczyć od zachowku? 🧮💸
Wydziedziczenie żony przez męża
Od nieuwzględnienia w testamencie należy odróżnić wydziedziczenie żony. Zgodnie z art. 1008 KC, spadkodawca może w testamencie wydziedziczyć małżonka po spełnieniu szczegółowo określonych przesłanek.
W przypadku wydziedziczenia żona nie tylko nie będzie dziedziczyła po mężu, ale też nie będzie miała prawa do zachowku po nim.
Umowa o zrzeczeniu się dziedziczenia między małżonkami
Kolejnym sposobem na wyłączenie żony z dziedziczenia jest zawarcie między małżonkami umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia. Zgodnie z art. 1048 § 1 KC: „spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim”. Jak podkreśla się w piśmiennictwie, zrzec się dziedziczenia może każdy spadkobierca bez względu na to, do której grupy spadkobierców należy. Nic nie stoi więc na przeszkodzie, aby była to żona. Co istotne, umowa zrzeczenia się dziedziczenia musi zostać zawarta w formie aktu notarialnego, a jej skutki obejmują również zstępnych zrzekającego się.
💡Przykład – skutki umowy zrzeczenia się dziedziczenia:
Małżeństwo – pan Jan i pani Anna zawarli umowę zrzeczenia się dziedziczenia, na mocy której pani Anna zrzekła się dziedziczenia ustawowego po mężu. Po śmierci męża, żona nie będzie zatem po nim dziedziczyć. Spadek spadkodawcy, bez uwzględnienia jej osoby, zostanie podzielony zgodnie z zasadami dziedziczenia ustawowego. Ponieważ będzie ona traktowana, tak jakby sama nie dożyła otwarcia spadku, nie będzie uprawniona także do zachowku po zmarłym mężu.
Odrzucenie spadku
Żona nie będzie dziedziczyła po mężu również wtedy, gdy odrzuci spadek. Odrzucenie spadku następuje poprzez oświadczenie złożone przed sądem lub notariuszem, ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. Żona może złożyć je także przez swojego pełnomocnika, któremu pełnomocnictwa udzielić musi pisemnie z podpisem urzędowo poświadczonym.
⌛ Termin
Odrzucenie spadku przez żonę jest ograniczone czasowo. Termin do odrzucenia spadku wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedziała się ona o tytule swojego powołania. Skutkiem odrzucenia spadku jest wyłączenie z dziedziczenia i traktowanie żony tak, jakby nie dożyła otwarcia spadku.
Niegodność dziedziczenia małżonka
Orzeczenie niegodności dziedziczenia skutkuje wyłączeniem żony z dziedziczenia po mężu, niezależnie od tego, czy spadek podlega dziedziczeniu ustawowemu, czy testamentowemu. Ustawodawca w art. 928 §1 KC zawarł szczegółowo określone przesłanki, które dopuszczają uznanie żony za niegodną dziedziczenia. Co ważne, jest to katalog zamknięty i przewiduje on:
- dopuszczenie umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
- nakłonienie podstępem lub groźbą do sporządzenia lub odwołania testamentu albo przeszkodzenie w taki sam sposób w jego sporządzeniu lub odwołaniu;
- umyśle ukrycie lub zniszczenie testamentu, podrobienie lub przerobienie albo świadome skorzystanie z takiego testamentu;
- uporczywe uchylanie się od wykonywania obowiązku pieczy nad spadkodawcą, wynikające w szczególności z małżeńskiego obowiązku wzajemnej pomocy;
- uporczywe uchylanie się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego.
Co ciekawe, z żądaniem żony za niegodną dziedziczenia po mężu, mogą wystąpić nie tylko pozostali spadkobiercy, ale każdy, kto ma w tym interes prawny. Jak podkreślił Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 23 stycznia 2014 r., sygn. akt: VI ACa 804/13: „o legitymacji czynnej w sprawie o uznanie za niegodnego każdorazowo decydować będą okoliczności konkretnego przypadku”.
Czy po rozwodzie żona dziedziczy po zmarłym mężu?
Całkowicie naturalnym jest fakt, iż w sytuacji, gdy dojdzie do orzeczenia rozwodu, żona nie dziedziczy spadku po byłym mężu. Skoro związek małżeński został rozwiązany przez rozwód, żona traci prawo do dziedziczenia ustawowego.
Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby małżonek ten uczynił ją spadkobiercą w testamencie – choć jak pokazuje praktyka, ma to miejsce niezwykle rzadko.
Separacja za życia małżonków a dziedziczenie
Czy żona dziedziczy po mężu w przypadku separacji? Kluczem jest sprecyzowanie, czy mówimy o separacji faktycznej, czy o separacji formalnej. W przypadku tej drugiej, żona nie będzie dziedziczyć po mężu.
Separacja formalna a dziedziczenie
Separacja formalna, nazywana też separacją prawną, to separacja potwierdzona prawomocnym orzeczeniem sądu. Pociąga ona za sobą wiele skutków prawnych, a jednym z nich jest wyłączenie małżonka z dziedziczenia.
💡 Przykład – separacja formalna:
Pani Barbara i pan Jan, małżeństwo z 20-letnim stażem, niespełna rok temu podjęli decyzję o separacji. Sąd orzekł ją na podstawie ich zgodnego żądania. Nie mają oni także dzieci, ani rodzeństwa. Pan Jan zmarł nagle, nie pozostawiając testamentu. Pani Barbara nie dziedziczy po mężu, mimo że do rozpadu pożycia doszło stosunkowo niedawno.
Separacja faktyczna a dziedziczenie żony po mężu
Z separacją faktyczną mamy do czynienia, gdy małżonkowie nie żyją ze sobą jak mąż i żona, ale jest to jedynie wynikiem ich porozumienia. W tym przypadku, żona będzie dziedziczyła po mężu.
💡 Przykład – separacja faktyczna:
Pani Anna i pan Jan ponad dziesięć lat temu zdecydowali się na separację. Nie prowadzą wspólnego gospodarstwa, mimo że zamieszkują ten sam dom. Każde z nich prowadzi jednak osobne życie towarzyskie. Oboje godzą się na taką sytuację. Nigdy nie podjęli jednak decyzji o złożeniu pozwu o separację i skierowaniu sprawy do sądu. Po nagłej śmierci pana Jana, który nie pozostawił testamentu, żona będzie dziedziczyła na podstawie ustawy.
🤓 Dowiedź się więcej 👉👉 Rozwód czy separacja? Różnice i podobieństwa 💔
Marlena Słupińska-Strysik
Wyłączenie dziedziczenia ustawowego w razie rozwodu lub separacji z winy żony
Zgodnie z art. 940 Kodeksu Cywilnego, żona nie dziedziczy po mężu także wtedy, gdy mąż wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z winy żony, a żądanie to jest uzasadnione. Chodzi zatem o sytuację, w której za życia męża nie doszło do prawomocnego orzeczenia rozwodu lub separacji, ale z postępowania, które jest w toku, wynika, że żona ponosi winę za rozkład pożycia.
Wyłączenie dziedziczenia żony z powodu rozwodu lub separacji z jej winy następuje na mocy orzeczenia sądu, a żądanie takie może podnieść każdy z pozostałych spadkobierców ustawowych. Co ważne, musi złożyć je z zachowaniem terminu – 6 miesięcy od dnia, gdy dowiedział się o otwarciu spadku, nie później niż 1 rok od daty otwarcia spadku.
Rozwód z winy obu stron
Jak podkreślają komentatorzy, „żądanie […] musi obejmować orzeczenie rozwodu lub separacji co najmniej z winy obu stron”. Zatem w razie, gdy wina za rozkład pożycia leży po stronie obojga małżonków, to żona może zostać wyłączona z dziedziczenia, mimo że nie była ona wyłącznie winna.
Podsumowanie – kiedy drugi małżonek nie dziedziczy spadku?
✔️ Żona nie dziedziczy po mężu w przypadku: zawarcia umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia, odrzucenia spadku, nieuwzględnienia jej w testamencie, wydziedziczenia, uznania za niegodną dziedziczenia, a także w razie orzeczenia rozwodu lub separacji formalnej.
✔️ Co do zasady, w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ całości spadku.
✔️ Jeśli dziedziczenie odbywa się na podstawie testamentu, a pominięty małżonek należy do kręgu spadkobierców ustawowych, przysługuje mu zachowek, który chroni interesy najbliższych członków rodziny.
✔️ Jeśli masz jakiekolwiek wątpliwości prawne dotyczące kwestii spadkowych lub potrzebujesz pomocy adwokata w swojej sprawie spadkowej, zapraszamy do kontaktu z naszą Kancelarią Adwokacką.
Źródło:
- https://arslege.pl/przeslanki-wydziedziczenia/k9/a6966/
- https://arslege.pl/umowa-o-zrzeczeniu-sie-dziedziczenia/k9/a7006/
- https://lexlege.pl/kc/art-928/
- https://arslege.pl/rozwod-lub-separacja-a-dziedziczenie/k9/a6898/
- https://orzeczenia.ms.gov.pl/content/$N/154500000003003_VI_ACa_000804_2013_Uz_2014-01-23_002
- https://adwokat-i-rozwod.pl/co-mozna-odliczyc-od-zachowku/
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi. Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci.
Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy
prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu, Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
