Pewnie zastanawiasz się, na czym polega podział majątku wspólnego po rozwodzie. Czy na skutek podziału majątku trzeba będzie spłacić byłego współmałżonka? Jeżeli tak, to kiedy i ile? Na te pytania odpowiem w artykule pt. „Czy muszę spłacić męża rozwodzie”. Zapraszam do lektury!
Zapraszam do kontaktu: Adwokat Podział Majątku – Poznań
Sposoby podziału majątku wspólnego po rozwodzie
Na skutek podziału majątku bardzo często trzeba spłacić byłego małżonka.
Wysokość ewentualnych spłat lub dopłat zależy od tego, który z małżonków przejmie na własność bardziej wartościowe składniki majątku wspólnego małżonków.
Spłaty i dopłaty związane są ze sposobem majątku małżonków. Zniesienie współwłasności małżeńskiej może nastąpić w formie:
- podziału w naturze, czyli fizycznego podziału rzeczy na części i przyznania małżonkom części stosownie do ich udziałów w majątku wspólnym z ewentualnymi dopłatami,
- przyznania na wyłączność danych w całości przedmiotów Tobie albo Twojemu małżonkowi, z obowiązkiem spłaty drugiej strony,
- podziału cywilnego, czyli spieniężenia przedmiotów wchodzących w skład majątku wspólnego.
Wyjaśnię Ci, z czym wiąże się każdy z wymienionych sposobów.
Pierwszy sposób podziału majątku – Podział w naturze/podział fizyczny
Zwróć uwagę na art. 211 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym każdy ze współwłaścicieli może żądać, ażeby zniesienie współwłasności nastąpiło przez podział rzeczy wspólnej.
Podział w naturze polega na przyjęciu, że część składników majątku należy do jednego małżonka, a część do drugiego. Ustala się więc, że: samochód jest męża, a sprzęt AGD żony bądź nieruchomość A jest męża, a nieruchomość B żony.
Określone składniki majątku wspólnego przypisuje się więc małżonkom, stosownie do przysługujących im udziałów. Zazwyczaj po połowie. W sytuacji, kiedy wartość przyznanych małżonkowi składników jest niższa od wartości jego udziału w majątku, będzie ona wyrównana przez stosowne dopłaty.
Przykład:
Sąd przyznał na wyłączną własność Adama Z. motorówkę o wartości 20 000 zł, a na wyłączną własność Olgi Z. motocykl o wartości 30 000 zł. Sąd dodatkowo zasądził od Olgi na rzecz Adama kwotę 5 000 zł tytułem dopłaty. W efekcie każdemu z małżonków przysługuje udział wynoszący 25 000 zł (połowa łącznej wartości).
Warto dodać, że podział w naturze może polegać również na fizycznym podziale poszczególnych składników majątku.
Przykład:
Adam Z. i Olga Z. wybudowali dom na dużej działce. Sąd zdecydował podzielić nieruchomość na dwie części. Adam Z. dostał 3/4 działki (niezabudowana część) na własność, a Olga Z. 1/4 działki z domem.
Uwaga! Miej na uwadze, że podział fizyczny składnika majątkowego nie może być dokonany zawsze.
Jeżeli podział fizyczny:
- byłby sprzeczny z przepisami ustawy,
- byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem rzeczy,
- pociągałby za sobą istotną zmianę rzeczy,
- znaczne zmniejszył wartość rzeczy,
wówczas trzeba przyznać dany składnik majątkowy jednemu z małżonków w całości. Przykładowo nie jest możliwy podział nieruchomości w sytuacji, gdy nie zezwala na to miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego.
Drugi sposób podziału majątku – Przyznanie aktywów na wyłączność jednemu z małżonków
Jeżeli podział w naturze nie jest możliwy bądź strony się temu sprzeciwią, Sąd może zdecydować o przyznaniu na wyłączność danych składników majątku jednemu z małżonków.
Wynika to wprost z art. 212 § 2 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:
,,Rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego’’
Małżonek, który przejmuje majątek na własność, musi więc spłacić drugiego małżonka stosownie do jego udziału w majątku wspólnym.
Przykład:
Sąd przyznał mieszkanie o wartości 300 000 zł na wyłączną własność Adama Z. Sąd zasądził jednocześnie tytułem spłaty na rzecz Olgi Z. od Adama Z. kwotę 150 000 zł (połowa wartości mieszkania).
Terminy i kwoty spłat będą wynikały z postanowienia sądu. Sąd może rozłożyć spłatę na raty.
Zobacz także: Rozwód krok po kroku
Trzeci sposób podziału majątku po rozwodzie – Podział cywilny
Trzecia opcja polega na sprzedaży przedmiotów wchodzących w skład majątku wspólnego w drodze licytacji. Po przeprowadzeniu licytacji i sfinalizowaniu sprzedaży, uzyskaną sumę dzieli się między małżonków w stosunku do wielkości ich udziałów w majątku wspólnym. Zazwyczaj będzie to proporcja 50:50.
Spieniężenie majątku wspólnego to sposób na podział majątku, którego przedmiotem są niepodzielne rzeczy albo prawa. Podział cywilny może być wykorzystany przy podziale rzeczy takich jak samochód czy mieszkanie.
Podział cywilny jest także pomocny w przypadku, kiedy Ty albo Twój małżonek nie bylibyście w stanie ponieść ciężarów ewentualnych spłat albo dopłat.
Przykład:
Magdalena i Daniel byli skłóconym małżeństwem, a ich jedynym składnikiem majątku była nieruchomość zabudowana budynkiem mieszkalnym. Podział fizyczny budynku na dwa odrębne lokale nie był możliwy, ze względu na jego układ. Żaden z małżonków nie chciał zatrzymać nieruchomości. Co więcej, nie dysponowali oni środkami, które pozwalałyby na spłatę drugiej strony. Mając na uwadze powyższe, sąd nakazał sprzedaż nieruchomości i podział kwoty po połowie.
Ważne! W tym trybie trzeba jednak ponieść koszty licytacji. Ponadto zazwyczaj suma uzyskana ze sprzedaży majątku w tym trybie jest zdecydowanie niższa niż suma do otrzymania na wolnym rynku.
Wysokości spłat oraz dopłat na byłego małżonka
Co faktycznie kryje się pod pojęciem spłat lub dopłat? Otóż są to sumy pieniężne, których celem jest wyrównanie udziałów małżonków w dzielonym majątku.
Spłaty i dopłaty powinny być określone według cen rynkowych z momentu zniesienia współwłasności.
Zauważ, że wymaga to uprzedniego:
- ustalenia tego, co należy do majątku wspólnego;
- określenia wartości rzeczy, której współwłasność ma być zniesiona;
- wskazania, jakie składniki przypadną Tobie, a jakie Twojemu małżonkowi.
Przykład:
Adam Z. posiadał mieszkanie, które zostało kupione w czasie trwania związku małżeńskiego, za pieniądze które pochodziły z darowizny od jego rodziców. Co istotne, darowizna była wyłącznie dla niego. Olga Z. twierdziła, że mieszkanie jest wspólne. Swoje twierdzenia Adam Z. poparł umową darowizny oraz zeznaniem świadków (rodziców). Sąd uznał, że mieszkanie stanowi majątek osobisty Adama Z. i nie zaliczył go do składników majątku podlegających podziałowi. Mieszkanie pozostanie jego własnością i brak będzie podstaw do zasądzenia jakiejkolwiek spłaty na rzecz Olgi Z.
Jeżeli w wyniku podziału:
- nie otrzymasz żadnych przedmiotów majątkowych wchodzących w skład majątku wspólnego
- albo otrzymasz przedmioty o wartości niższej, niż udział w majątku wspólnym,
to przysługuje Ci odpowiednio spłata albo dopłata od byłego małżonka.
Marlena Słupińska-Strysik
Wartość majątku i spłata majątku orzeczona przez sąd
To, ile wyniesie wysokość spłaty lub dopłaty, zależy od łącznej wartości majątku wspólnego. Na skutek spłat i dopłat powinieneś otrzymać równowartość połowy majątku. Co ważne, sąd oznacza termin uiszczenia spłat lub dopłat oraz określa sposób zapłaty:
- jednorazowo;
- w ratach.
Uwaga! Odroczenie raty, czy też sama spłata ratalna jest możliwa jedynie w sytuacjach wyjątkowych. Raty nie mogą być płatne dłużej niż przez 10 lat od daty uprawomocnienia się postanowienia.
Z drugiej strony pamiętaj, że nie masz obowiązku godzić się na taki podział majątku wspólnego małżonków, który obciążałby Cię spłatami bądź dopłatami na rzecz byłego małżonka. W przypadku odmowy sąd będzie musiał zarządzić sprzedać Waszego majątku.
Warto pamiętać o utrwalonym podglądzie, który przyjął Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14 listopada 2012 roku (II CSK 187/12):
„W postępowaniu o podział majątku wspólnego, sąd nie może wbrew woli uczestnika przyznać mu prawa majątkowego i zasądzić od niego na rzecz innego uczestnika spłatę lub dopłatę (art. 46 k.r.o. w zw. z art. 1035 k.c. i art. 212 § 2 k.c.). Powody sprzeciwu uczestnika są prawnie irrelewantne. Również wzgląd na zasady współżycia społecznego i interesy uczestników nie uzasadnia orzekania w taki sposób o podziale.”
Przykład:
Magdalena i Daniel są skłóconym małżeństwem. Daniel upiera się, że Magdalena powinna przejąć na własność ich dom i spłacić go jednorazowo. Magdalena nie ma pieniędzy na spłatę ani nie zależy jej na domu. Oznajmiła więc przed sądem, że nie godzi się na przyznanie na jej wyłączność własność domu. Sąd będzie musiał zarządzić licytację i sprzedaż tej nieruchomości.
Procedura ustalenia spłat i dopłat po podziale majątku wspólnego często jest bardzo skomplikowana. W szczególności jeżeli małżonkowie są skonfliktowani. Warto więc korzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika. Adwokat rozwodowy pomoże Ci skonstruować wniosek w taki sposób, aby zabezpieczyć przysługujące Ci spłaty bądź dopłaty od drugiej strony.
Wartość udziałów w majątku wspólnym
Pamiętaj, że dla ustalenia spłat i dopłat kluczowe jest ustalenie wartości udziałów w majątku wspólnym.
Zgodnie z art. 43 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:
„Oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym”.
Wniosek: Co do zasady każdy z Was powinien otrzymać po 50% wartości majątku.
Chyba że sąd zasądzi nierówne udziały w majątku wspólnym.
Nierówne udziały w majątku wspólnym
Z kole art. 43 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego stanowi, że „Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku.”
Ważne! Możesz żądać nierównych udziałów w majątku wspólnym, wyłącznie z powołaniem na ważne powody. Co się kryje pod tym pojęciem? Nie istnieje jednoznaczna definicja. Ważne powody stanowią katalog otwarty.
Przykłady ważnych powodów:
- hazard;
- defraudacja części majątku;
- rażąca niegospodarność;
- przegrana znacznej części majątku w grach losowych;
- przeznaczanie środków na używki (alkohol).
Przykład:
Olga Z. domaga się ustalenia jej udziałów w majątku wspólnym wynoszących 80% i udziału męża w wysokości 20%. Jej małżonek, mimo że miał pracę, przez wiele lat wydawał pieniądze na alkohol oraz był uzależniony od hazardu. Znaczną część majątku przegrał. Majątek wspólny zostanie podzielony w proporcji 80:20.
Sąd każdorazowo rozpatruje sytuację małżonków, uwzględniając przy tym stopień w jakim każdy z małżonków przyczynił się do powstania ich wspólnego majątku.
Nie bez znaczenia jest także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci we wspólnym gospodarstwie domowym. Niewykluczona jest sytuacja, w której małżonkowie zakładają, że działalność zarobkowa jest obowiązkiem męża, a za prowadzenie gospodarstwa domowego odpowiedzialna jest kobieta.
Nie musisz się więc obawiać, jeżeli przez czas trwania Waszego małżeństwa poświęcałaś się opiece nad domem zamiast pracy zawodowej.
Sąd Najwyższy przesądził, że:
„Zastosowanie art. 43 § 2 k.r.o. możliwe jest wyjątkowo dopiero wówczas, gdy małżonek, przeciwko któremu skierowane jest żądanie ustalenia nierównych udziałów, w sposób rażący lub uporczywy nie przyczynia się do powstania dorobku stosownie do posiadanych sił i możliwości zarobkowych. Ocena ważnych powodów ustalenia nierównych udziałów powinna być w tym zakresie kompleksowa, wobec czego należy mieć na względzie całokształt postępowania małżonków w czasie trwania wspólności majątkowej.”
(postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2020 roku, IV CSK 474/19)
Uwaga! Wina w rozkładzie pożycia, która została stwierdzona wyrokiem rozwodowym, nie prowadzi do ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym. Do momentu, w którym nie złożysz wniosku o ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym, Wasze udziały są równe.
Nie ulega wątpliwości, że warto w swoim interesie skorzystać z pomocy fachowego pełnomocnika, który pomoże Ci m.in. połączyć kwestię winy w rozkładzie pożycia oraz asymetrycznego dzielenia majątku z uwagi na te same okoliczności.
Zobacz także: Podział majątku po rozwodzie a spłata
Umowa w sprawie podziału majątku
Powyższe mechanizmy dotyczą podziału majątku wspólnego małżonków przeprowadzonego przez sąd. Problem w tym, że sądowy podział majątku jest drogi i długotrwały.
Alternatywą jest dokonanie umownego podziału majątku. Zwykle przeprowadza się go u notariusza, ale jeśli nie macie żadnej nieruchomości, to wystarczy zwykła umowa o podział majątku.
Zwykle zachęcam klientów, aby właśnie w ten sposób dokonać podziału majątku. To najlepszy sposób, aby uregulować wszelkie rozliczenia miedzy Wami po rozwodzie. Wówczas spłata drugiego małżonka nastąpi na takich zasadach, jakie między sobą ustalicie – a nie jakie wymusi na Was sąd.
Pomoc adwokata w sprawie o podział majątku
Jeśli potrzebujesz pomocy adwokata w sprawie o podział majątku, to zapraszamy do kontaktu. Posiadamy bogate doświadczenie w negocjowaniu spłat małżonków. Chętnie poprowadzimy także Twoją sprawę.
Adwokat w Poznaniu. Specjalistka od spraw rodzinnych i spadkowych. Posiada bogatą praktykę w sprawach o rozwód, podział majątku, kontakty z dziećmi, władzę rodzicielską i opiekę nad dziećmi. Specjalizuje się zwłaszcza w trudnych rozwodach – gdy w grę wchodzi podział majątku firmowego, walka o winę lub o dzieci.
Ukończyła studia prawnicze na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, a także podyplomowe studia z zakresu rachunkowości na Uniwersytecie Ekonomicznym w Poznaniu. Następnie ukończyła aplikację radcowską i zdała egzamin radcowski. Wykonywała zawód radcy
prawnego. Obecnie wykonuje zawód adwokata. Prowadzi praktykę adwokacką w Poznaniu, Wolsztynie oraz w Świeciu. W trudnych sprawach o rozwód oraz o podział majątku wspólnego reprezentuje klientów w całej Polsce.
Autorka licznych publikacji z zakresu prawa rodzinnego i cywilnego.
